Grypa – Co o niej wiemy? – informacja Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Białogardzie
Jesień i zima to okres wzmożonych zachorowań na choroby górnych dróg oddechowych. Zachorowania mogą być wywoływane przez ponad 200 różnych gatunków wirusów. Grypa jest ostrą chorobą zakaźną układu oddechowego.
Wywoływana jest przez wirusy grypy, występujące w podtypach A, B oraz C. Jest to schorzenie przenoszone drogą kropelkową, więc ryzyko zakażenia jest związane głównie z przebywaniem w miejscach zatłoczonych, gdzie istnieje duże ryzyko spotkania chorej osoby. Grypa jest chorobą sezonową, co oznacza, że jej epidemie występują okresowo – najczęściej od późnej jesieni do wczesnej wiosny. W Polsce sezon wzmożonych zachorowań na grypę trwa od października do kwietnia następnego roku, przy czym szczyt zachorowań przypada między styczniem a marcem. Rejestruje się wtedy od kilkuset do kilku milionów zachorowań na grypę i choroby grypopodobne. Wyróżniamy trzy rodzaje wirusa grypy – A, B oraz C. Najcięższe zachorowania wywoływane są przez podtypy A i B wirusa grypy, natomiast podtyp C powoduje infekcje o lekkim przebiegu. Wirus grypy typu A występuje nie tylko u ludzi, ale także u zwierząt (ptaki, konie, świnie, foki oraz wieloryby). Wirus grypy typu B atakuje wyłącznie ludzi. Cechuje go wywoływanie jedynie lekkich infekcji, np. zapalenia spojówek.
Wirusy zmieniają swoją strukturę, przez co stanowią nowe wyzwanie dla układu odpornościowego człowieka. Co kilkadziesiąt lat mutacja doprowadza do powstania szczepów, które stanowią duże zagrożenie dla człowieka. W 1918 roku pandemia grypy (tzw. hiszpanki) przyczyniła się do śmierci wielu milionów ludzi. Pandemie i epidemie najczęściej wywoływane są przez wirus typu A. Cechuje się on najbardziej dynamiczną skłonnością do zmian budowy. Jeżeli dana osoba chorowała na grypę i w przebiegu choroby jej organizm wytworzył przeciwciała wobec konkretnego szczepu wirusa, może się okazać, że już za rok z powodu zmiany wirusa układ odpornościowy nie będzie rozpoznawał wirusa i nabyta odporność nie przyda się w walce z nowym zagrożeniem.
Wyróżnia się następujące odmiany grypy:
- grypa sezonowa – występuje co roku w okresie epidemicznym. W Polsce okres ten trwa od późnej jesieni do początku wiosny. Wirusy grypy sezonowej to typowe wirusy występujące u ludzi, najczęściej są to wirusy podtypów H1N1 oraz H3N2.
- grypa pandemiczna – pojawia się co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat i ma postać epidemii obecnej na całym świecie. Wywołują ją nowe rodzaje wirusów. Przykładami grypy pandemicznej są: tak zwana hiszpanka z lat 20. XX wieku oraz świńska grypa z sezonu 2009/2010 spowodowana wirusem A/H1N1. Znaczna większość populacji ludzkiej nie ma odporności na nowe wirusy, dlatego kolejna odmiana grypy pandemicznej rozprzestrzenia się w bardzo szybkim tempie.
Grypa charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem. Początek zazwyczaj jest nagły i nieoczekiwany. Pojawia się gorączka, dreszcze, kaszel, bóle głowy, gardła i mięśni oraz uczucie ogólnego osłabienia. Od momentu zakażenia (czyli kontaktu z wirusem) do wystąpienia objawów mija zwykle od jednego do siedmiu dni. Temperatura ciała zazwyczaj szybko rośnie i może wynosić nawet od 39 do 41 stopni C. Jeżeli choroba przebiega w sposób łagodny, po 2-3 dniach obserwuje się stopniowe obniżanie się temperatury ciała z towarzyszącym obfitym poceniem się. Co istotne, jeżeli po przejściowym spadku lub normalizacji temperatury u chorego ponownie pojawia się wysoka gorączka, jest to znak, że doszło do zakażenia bakteryjnego.
Bardzo charakterystyczne są dreszcze i bóle mięśniowe oraz kostno-stawowe. Dreszcze zazwyczaj pojawiają się w przypadku szybkiego wzrostu temperatury ciała. Bóle mięśniowe mogą być bardzo silne i uciążliwe. Bóle głowy pojawiają się przeważnie na początku choroby. Może towarzyszyć im światłowstręt, łzawienie, a także objawy zapalenia spojówek.
Charakterystyczny dla grypy jest suchy, napadowy i męczący kaszel. W miarę upływu czasu kaszel staje się bardziej produktywny, dochodzi do zwiększonego wydzielania śluzu przez gruczoły w drogach oddechowych i tendencji do odkrztuszania wydzieliny, która ma zabarwienie śluzowe. Jeżeli dłużej utrzymującemu się kaszlowi towarzyszy wydzielina podbarwiona na żółto o ropnym charakterze, oznacza to, że doszło do nadkażenia bakteryjnego.
Oprócz wymienionych już symptomów mogą pojawić się także inne dolegliwości: nudności, wymioty lub łagodna biegunka, a także brak apetytu. Objawy te są charakterystyczne zwłaszcza dla dzieci. Po trzech do siedmiu dniach grypa zwykle ustępuje, ale uczucie rozbicia i kaszel mogą utrzymywać się nawet przez ponad dwa tygodnie. Warto pamiętać, że nawet u połowy chorych zakażenie wirusem grypy może przebiegać bezobjawowo. Nawet jeśli symptomy są obecne, bywają na tyle zbliżone do objawów innych infekcji, że rozpoznanie choroby jest stosunkowo trudne. U dzieci poniżej drugiego roku życia zamiast kaszlu mogą pojawić się wymioty oraz rozdrażnienie.
Niektóre dolegliwości to tak zwane objawy alarmowe, których nie wolno lekceważyć.
Następujące symptomy to znak, że chory powinien jak najszybciej znaleźć się w szpitalu:
Następujące symptomy to znak, że chory powinien jak najszybciej znaleźć się w szpitalu:
- problemy z oddychaniem – duszność, ciężki lub przyspieszony oddech, ból w klatce piersiowej,
- majaczenie, pogorszenie świadomości, letarg, dezorientacja, drgawki, utrata przytomności, kłopot z obudzeniem chorego,
- wyraźne osłabienie mięśni, trudności z chodzeniem i poruszaniem rękami,
- suchość w ustach, brak łez w czasie płaczu, brak moczu lub niewielka jego ilość, zawroty głowy,
- niskie ciśnienie krwi, zasłabnięcie podczas próby wstania,
- bardzo wysoka gorączka (powyżej 40°C),
- plucie krwią lub różowe zabarwienie plwociny,
- sine lub krwiste plamki na skórze, fioletowe lub sine wargi lub okolice wokół ust, na palcach lub na czubku nosa.
Tak jak w przypadku innych chorób wywoływanych przez wirusy antybiotyki są nieskuteczne i leczenie jest głównie objawowe. Zaleca się pozostanie w domu i odpoczynek, picie dużej ilości płynów, stosowanie niesterydowych środków przeciwzapalnych. U małych dzieci niezwykle istotne jest nawadnianie i obniżanie gorączki, która może doprowadzić do wystąpienia drgawek gorączkowych. W przypadku osób należących do grup ryzyka lekarz może zadecydować o zastosowaniu leków antywirusowych. Należy jednak podkreślić, iż najskuteczniejszą metodą uniknięcia zachorowania i związanych z nim powikłań jest profilaktyka pod postacią corocznego szczepienia poprzedzającego sezon zachorowań na grypę. W Polsce dostępne są (na receptę) szczepionki przeciwko grypie produkowane przez kilka firm. Ich skład jest zgodny z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia i obejmuje 3 szczepy wirusa, krążące w danym sezonie.
Osoby, u których występuje jeden lub więcej z poniższych objawów takich jak gorączka, bóle głowy, bóle mięśni, ból gardła, katar, dreszcze, poczucie ogólnego rozbicia – mogą być chore na grypę. W celu zapobieżenia zachorowaniu i dalszemu szerzeniu się grypy sezonowej zaleca się:
- Regularne, coroczne szczepienie przeciwko grypie.
- Regularne mycie rąk. Częste mycie rąk wodą i mydłem, a w przypadku, gdy nie jest to możliwe środkiem dezynfekującymi na bazie alkoholu, zmniejsza ryzyko zakażenia.
- Unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi.
- W przypadku wystąpienia objawów grypowych pozostanie w domu, a gdy konieczne jest przebywania poza domem – unikanie tłumu i masowych zgromadzeń.
- Zakrywanie ust i nosa podczas kaszlu oraz kichania, najlepiej przy pomocy chusteczki, ewentualnie rękoma, które następnie należy umyć wodą i mydłem lub środkiem dezynfekującym na bazie alkoholu.
Fot. UM Karlino
